Badania przesiewowe odgrywają kluczową rolę w rozpoznaniu chorób na wczesnym etapie, co umożliwia skuteczne leczenie i poprawę rokowań pacjentów. Badania te są powszechnie stosowane w celu wykrywania nowotworów, chorób serca, cukrzycy i innych poważnych stanów zdrowia. Kiedy jednak wykonać skrining? I czy osoba zdrowa powinna je wykonać?
Czym są badania przesiewowe?
Celem badań przesiewowych jest identyfikacja osób z ryzykiem rozwoju danej choroby, nawet jeśli jeszcze nie wykazują objawów chorobowych. Badania przesiewowe umożliwiają przede wszystkim wczesne zastosowanie leczenia. W konsekwencji mogą one znacząco poprawić prognozy, zwiększyć szanse na pełne wyleczenie oraz poprawę jakości i wydłużenie życia. Ponadto pozwalają na skierowanie osób zwiększonego ryzyka do dalszych, bardziej szczegółowych badań diagnostycznych.
Badania przesiewowe, zwane również skriningiem (ang. screening), to diagnostyka zdrowych osób, które nie wykazują objawów chorobowych. Skrining ma na celu profilaktyczne zbadanie pacjenta oraz potwierdzenie jego dobrej kondycji zdrowotnej lub wykrycie nierozpoznawanych dotychczas schorzeń.
Pod kątem jakich chorób najczęściej wykonuje się badania przesiewowe?
Badania przesiewowe wykonuje się już u noworodków. Obejmują one wówczas identyfikację chorób, takich jak fenyloketonuria, wrodzony przerost nadnerczy, niedoczynność tarczycy, problemy ze słuchem czy dysplazję stawów biodrowych.
W przypadku badań przesiewowych w kierunku nowotworów najczęściej skupiają się one na wykrywaniu raka piersi, płuca, szyjki macicy i raka jelita grubego. Dodatkowo, inne choroby, takie jak nowotwory płuc, cukrzyca, gruźlica czy rak prostaty, mogą być również poddane skriningowi.
U kobiet w ciąży skrining pozwala na monitorowanie rozwoju płodu i stanu zdrowia ciężarnej. W pewnych sytuacjach wskazują na rozszerzenie diagnostyki i dalszych badań prenatalnych. Z kolei dla dzieci i młodzieży szkolnej testy przesiewowe mogą pomóc w identyfikacji zaburzeń wzroku (zez, nieprawidłowa ostrość widzenia, zaburzenia widzenia barw), problemów ze słuchem, wad postawy czy rozpoznania bocznego skrzywienia kręgosłupa.
Jakie są najczęstsze metody skriningu?
Najczęściej stosowane techniki w badaniach przesiewowych obejmują:
- badanie cytologiczne z pochwy – służące do wykrywania zmian nowotworowych i prewencji raka szyjki macicy,
- mammografię – wykorzystywana do wykrywania raka piersi,
- kolonoskopię – używana do identyfikacji raka jelita grubego.
W kontekście badań przesiewowych w kierunku cukrzycy, podstawową metodą może być pomiar stężenia glukozy na czczo. U ciężarnych, w celach przesiewowych, wykonuje się m.in. badanie alfa-fetoproteiny (AFP), umożliwiające wykrycie pewnych nieprawidłowości płodu. Z kolei w obszarze badań przesiewowych dotyczących prostaty, głównie wykonuje się badanie per rectum oraz test antygenu specyficznego dla prostaty (PSA).
Czy badania przesiewowe są obowiązkowe?
W Polsce skrining jest obowiązkowy dla wszystkich noworodków, bez względu na miejsce urodzenia – czy to w szpitalu, czy poza nim (np. w przypadku porodów domowych). Natomiast badania przesiewowe dla dorosłych pacjentów są zalecane, jednak nie są obligatoryjne.
Zachęcamy do skorzystania z usług Centrum Medycznego Globiana – w naszej placówce wykonasz badania przesiewowe w szybkim terminie.
