Choroba, która dotyka wielu z nas
Na podstawie danych statystycznych uzyskanych z 42 krajów świata, tylko w 2019 roku odnotowano ponad 378 milionów przypadków osób leczonych z powodu choroby suchego oka. Zespół suchego oka jest spowodowany przewlekłym brakiem wystarczającego nawilżenia powierzchni oka. Konsekwencje suchego oka sięgają od subtelnego, ale stałego podrażnienia oka do znacznego zapalenia, a nawet bliznowacenia przedniej powierzchni oka. Oprócz tego, że jest nazywany zespołem suchego oka, chorobą suchego oka lub po prostu “suchym okiem”, alternatywne terminy medyczne używane do opisania suchych oczu obejmują:
- Keratitis sicca – ogólnie stosowane do opisu suchości i zapalenia rogówki
- Keratoconjunctivitis sicca – Używane do opisania suchego oka, które dotyka zarówno rogówki jak i spojówki.
- Upośledzenie wydzielania łez – Używany w celu podkreślenia, że nieodpowiednia jakość łez może być równie ważna jak nieodpowiednia ilość.
Objawy Zespołu Suchego Oka
Zespół suchego oka, zwany również chorobą suchego oka (ang. DED, Dry Eye Disease), jest jedną z najczęstszych chorób oczu na świecie i główną przyczyną wizyt u okulisty. Według różnych danych, na chorobę tę cierpi od około 15 do nawet 20% Polaków.
Zwiększone ryzyko wystąpienia ZSO (zespołu suchego oka) występuje w przypadku osób starszych, kobiet oraz osób, które przez długi korzystają z komputera lub oglądają bardzo dużo telewizji.
Zespół suchego oka jest schorzeniem przewlekłym i zazwyczaj postępującym.
Do objawów zespołu suchego oka należą:
- Uczucie pieczenia
- Bolące oczy
- Uczucia bólu
- Swędzące oczy
- Ciężkie oczy, problemy z otwieraniem oczu
- Uczucie zmęczenia oczu
- Uczucie suchości
- Fotofobia
- Zaczerwienione oczy
- Niewyraźne widzenie
Częstym objawem jest coś, co nazywa się uczuciem ciała obcego, czyli wrażenie, że piasek lub jakiś inny przedmiot lub materiał jest “w” oku lub pod powieką.
Wodniste oczy również mogą być objawem zespołu suchego oka. Dzieje się tak, ponieważ suchość na powierzchni oka czasami nadmiernie stymuluje produkcję wodnistego składnika łez jako mechanizmu ochronnego. Jednak to “odruchowe łzawienie” nie utrzymuje się na oku wystarczająco długo, aby skorygować podstawowy stan suchego oka. Oprócz tych objawów, suche oczy mogą powodować zapalenie i niekiedy nawet trwałe uszkodzenie powierzchni oka.
Przyczyny zespołu suchego oka
Wystarczająca i stała warstwa łez na powierzchni oka jest niezbędna do utrzymania zdrowia, komfortu i dobrego widzenia. Łzy „kąpią” powierzchnię oka, utrzymując jej wilgotność i zmywając kurz, zanieczyszczenia i mikroorganizmy, które mogłyby uszkodzić rogówkę i doprowadzić do infekcji oka. Normalny film łzowy składa się z trzech warstw:
- Wodnistej, którą wytwarzają gruczoły łzowe
- Śluzowej, którą wydzielają komórki kubkowe spojówki
- Tłuszczowej, która jest wydzielana przez gruczoły łojowe Meiboma
Każdy składnik filmu łzowego pełni ważną funkcję. Na przykład, lipidy łez pomagają zapobiegać zbyt szybkiemu odparowywaniu filmu łzowego i zwiększają smarowanie, podczas gdy mucyna pomaga zakotwiczyć i rozprowadzić łzy na powierzchni oka.
Rodzaje chorób suchego oka
Istnieją różne kategorie suchych oczu, w zależności od tego, który składnik jest dotknięty.
Na przykład, jeśli gruczoły Meiboma nie produkują lub nie wydzielają wystarczającej ilości oleju,film łzowy może wyparować zbyt szybko.
Schorzenie podstawowe zwane dysfunkcją gruczołów Meiboma jest obecnie uznawane za istotny czynnik w wielu przypadkach zespołu suchego oka.
W innych przypadkach, główną przyczyną suchego oka jest brak produkcji przez gruczoły łzowe wystarczającej ilości cieczy wodnistej (łac. humor aquosus) do utrzymania odpowiedniego nawilżenia oczu.
W zależności od specyfiki i powodów suchego oka, okulista będzie mógł określić dopasowane zalecenia, które dadzą ulgę w przypadku tej uciążliwej dolegliwości.
Co może powodować zespół suchego oka?
Wiele rzeczy może zwiększyć ryzyko wystąpienia suchości oczu. Należą do nich:
- Korzystanie z komputera:
- Podczas pracy przy komputerze lub korzystania ze smartfona czy innego przenośnego urządzenia cyfrowego mamy tendencję do mniej pełnego i rzadszego mrugania oczami, co prowadzi do większego parowania łez i zwiększonego ryzyka wystąpienia objawów suchego oka.
- Starzenie się
- Zespół suchego oka może wystąpić w każdym wieku, ale coraz częściej pojawia się w późniejszym okresie życia, zwłaszcza po 50 roku życia.
- Menopauza
- Kobiety po menopauzie są bardziej narażone na ryzyko wystąpienia suchości oczu niż mężczyźni w tym samym wieku.
- Noszenie soczewek kontaktowych
- Chociaż brak dokładnych badań określających w jakim stopniu noszenie soczewek kontaktowych przyczynia się do problemów z suchym okiem, dyskomfort związany z suchym okiem dotyka nawet 75% użytkowników soczewek
- Klimatyzatory
- Klimatyzacja, wentylatory sufitowe i systemy ogrzewania powietrzem mogą zmniejszać wilgotność powietrza w pomieszczeniach i/lub przyspieszać parowanie łez, powodując objawy suchego oka.
- Klimat zewnętrzny:
- Suche klimaty i suche lub wietrzne warunki zwiększają ryzyko suchego oka.
- Częste loty lotnicze:
- Powietrze w kabinach samolotów jest wyjątkowo suche i może prowadzić do problemów z ZSO, szczególnie wśród osób często latających.
- Palenie:
- Oprócz suchości oczu, palenie jest związane z poważnymi problemami z oczami, w tym zwyrodnieniem plamki żółtej, zaćmą i zapaleniem błony naczyniowej. Dym z kadzidełek lub patyczków zapachowych może być równie szkodliwy.
- Ogólny stan zdrowia:
- Niektóre choroby ogólnoustrojowe, takie jak cukrzyca, choroby związane z tarczycą, toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów i zespół Sjogrena, przyczyniają się do problemów z suchym okiem.
- Przyjmowane leki:
- Wiele leków na receptę i bez recepty, w tym leki przeciwhistaminowe, przeciwdepresyjne, niektóre leki na ciśnienie krwi i tabletki antykoncepcyjne zwiększają ryzyko wystąpienia objawów suchego oka.
- Problemy z powiekami:
- Niepełne zamknięcie powiek podczas mrugania lub snu (ang. Lagophthalmos), który może być spowodowany starzeniem się lub wystąpić po nieudanej blepharoplastyce kosmetycznej lub z innych przyczyn, może powodować ciężką suchość oczu, która może prowadzić do owrzodzenia rogówki, jeśli nie jest poprawnie leczona.
LASIK i inne operacje refrakcyjne rogówki mogą czasami powodować suchość oczu. W większości przypadków jednak dyskomfort suchego oka po zabiegu LASIK jest tymczasowy i ustępuje w ciągu kilku tygodni od zabiegu. Jeśli masz suche oczy przed LASIK, Twój lekarz może zalecić schemat leczenia suchego oka przed zabiegiem, aby zapewnić najlepsze możliwe wyniki LASIK.
Korzystanie z telefonu to jedna z przyczyn suchości oka u dzieci
Naukowcy z Korei badali czynnik ryzyka dla ZSO wśród dzieci w wieku szkolnym. Zauważyli, że wśród dzieci, które regularnie korzystają ze smartfonów i tabletów, występuje przyspieszony rozwój choroby suchego oka. Uczniowie starszych klas w środowiskach miejskich mieli największe czynniki ryzyka i częstość występowania DED. Autorzy wskazali również, że oznaki i objawy suchych oczu poprawiły się po zaprzestaniu korzystania ze smartfonów, a zwiększona aktywność na świeżym powietrzu dawała ulgę suchym oczom wśród młodzieży.
Diagnostyka suchego oka
Jedynym pewnym sposobem jest wizyta u okulisty i wykonanie odpowiednich badań. Samo występowanie objawów niekoniecznie musi świadczyć o posiadaniu zespołu suchego oka. Objawy mogą się znacznie różnić w zależności od osoby, mogą przybierać formę tymczasową lub krótkotrwałą. Niektórzy ludzie z łagodną suchością oczu odczuwać ogromny dyskomfort, podczas gdy inni mogą mieć znaczne problemy z suchymi oczami i nie uważać swoich objawów za wystarczająco istotne, aby zobaczyć się z okulistą.
Tylko dokładne badanie oczu przez okulistę może ujawnić obecność i nasilenie zespołu suchego oka. Lekarz może określić najlepszy rodzaj leczenia suchego oka, aby utrzymać zdrowe, wygodne i dobrze widzące oczy. Testy i procedury, które mogą być użyte do określenia przyczyny Twoich suchych oczu obejmują:
- Kompleksowe badanie oczu – Badanie oczu, które obejmuje pełny wywiad dotyczący ogólnego stanu zdrowia i zdrowia oczu, może pomóc lekarzowi zdiagnozować przyczynę suchości oczu.
- Pomiar objętości Twoich łez – Lekarz może zmierzyć produkcję łez za pomocą testu Schirmera. W tym teście paski bibuły umieszczane są pod dolnymi powiekami. Po pięciu minutach lekarz mierzy ilość paska nasączonego przez Twoje łzy.
- Określenie jakości Twoich łez – Do testów wykorzystuje się specjalne barwniki w kroplach do oczu, aby określić stan powierzchni Twoich oczu. Lekarz szuka wzorów zabarwienia na rogówce i mierzy, jak długo trwa odparowanie łez.
