Marskość wątroby jest chorobą, która dotyka nawet 10% populacji, ale nie zawsze udaje się ją zdiagnozować. Jest to dziewiąta najczęstsza przyczyna zgonów ogólnie i piąta przyczyna zgonów wśród osób w wieku 45 – 65 lat. Mężczyźni chorują dwukrotnie częściej niż kobiety. Czym jest marskość wątroby? Jak się objawia oraz jakie są jej przyczyny?
Co to jest marskość wątroby?
Marskość wątroby to stan, w którym wątroba ulega przewlekłemu zwłóknieniu i zmienia się struktura jej miąższu. Zamiast typowych zrazików wątrobowych pojawiają się guzki regeneracyjne, czyli skupiska komórek wątrobowych otoczone tkanką łączną. To prowadzi do śmierci hepatocytów, czyli komórek wątroby, co z kolei powoduje zaburzenia w funkcjonowaniu wątroby.
Marskość wątroby można sklasyfikować na trzy rodzaje w zależności od rozmiaru guzków:
- postać drobnoguzkowa – charakteryzuje się guzkami o zbliżonej wielkości, do 3 mm,
- postać wielkoguzkowa – guzki mają zróżnicowane rozmiary, od 3 mm do kilku centymetrów,
- postać mieszana.
Jakie są przyczyny marskości wątroby?
Najczęstszymi przyczynami marskości wątroby są nadużywanie alkoholu oraz przewlekłe infekcje wirusami zapalenia wątroby typu B lub C. Do innych przyczyn należą: autoimmunologiczne zapalenie wątroby, przewlekłe choroby dróg żółciowych powodujących cholestazę, toksyny, leki i środki chemiczne. A także niektóre wrodzone i nabyte choroby metaboliczne mogące doprowadzić w dłuższej perspektywie do marskości (otyłość, cukrzyca, choroba Wilsona, stłuszczeniowe zapalenie wątroby).
Jakie są objawy marskości wątroby?
U 30 – 40% chorych marskość wątroby na początku przebiega bezobjawowo. Najczęściej jest diagnozowana przypadkowo podczas badań lub operacji przeprowadzanych z innego powodu. Objawy marskości stają się bardziej nasilone w miarę postępu choroby i mogą dotyczyć różnych części organizmu. Do ogólnych objawów należą: utrata apetytu, spadek masy ciała, zaburzenia koncentracji, osłabienie, szybkie męczenie się oraz stany podgorączkowe. Ponadto zauważalna jest charakterystyczna postawa – szczupłe ręce oraz nogi wraz z powiększonym obwodem brzucha.
Marskość wątroby również daje objawy w postaci zmian skórnych: żółtaczki, świądu, zmian naczyniowych (pajączki), wzmożonej pigmentacji, rumienia dłoni i podeszew, białych przebarwień na paznokciach, łatwym siniaczeniu. Ponadto podczas marskości wątroby objawy układu pokarmowego: biegunki, wzdęcia, nudności, wymioty, powiększenie wątroby i śledziony, wygładzenie języka, wodobrzusze, ból w prawej okolicy podżebrowej, a także krwawienie.
Z kolei do objawów endokrynologicznych zaliczamy hipogonadyzm (zanik jąder, utrata libido i impotencja u mężczyzn) oraz zaburzenia miesiączkowania i bezpłodność u kobiet. Ponadto obserwujemy feminizację u mężczyzn (utratę owłosienia na klatce piersiowej i pod pachami, powiększenie gruczołów piersiowych, a u kobiet pojawia się owłosienie na twarzy, klatce piersiowej i brzuchu (tzw. hirsutyzm).
Jak zdiagnozować marskość wątroby?
Badania pomocne w diagnozowaniu marskości wątroby obejmują badania laboratoryjne (m.in. morfologia krwi, aktywność enzymów wątrobowych, poziomu glukozy we krwi, stężenie bilirubiny oraz markera AFP), badania obrazowe (USG jamy brzusznej, MRI), badania endoskopowe (gastroskopia), badania histopatologiczne wycinka wątroby czy nieinwazyjne metody oceny włóknienia wątroby (elastografia).
Jak leczyć marskość wątroby?
W leczeniu marskości wątroby spowodowanej przewlekłym zakażeniem wirusami zapalenia wątroby typu B lub typu C stosuje się leki mające na celu eliminację wirusa z organizmu chorego. W przypadku marskości alkoholowej pacjent powinien być objęty programem terapii uzależnienia.
Leczenie objawowe marskości opiera się na poprawie samopoczucia i jakości życia chorego. Jednym z kluczowych działań jest całkowite zaprzestanie spożywania alkoholu i ograniczenie do minimum innych substancji o potencjale hepatotoksycznym. Niezależnie od przyczyny marskości, rezygnacja z alkoholu przyczynia się do spowolnienia tempa rozwoju choroby.
Ważne jest również zachowanie odpowiedniej masy ciała oraz regularna aktywność fizyczna i dieta. Podstawą prawidłowego odżywiania jest zapewnienie odpowiedniej ilości pełnowartościowego białka w diecie (od 1 do 1,8 g/kg masy ciała), ponieważ marskość wątroby prowadzi do nadmiernego rozpadu białek budulcowych i ich niedoboru w organizmie (tzw. stan hipermetaboliczny). Zapotrzebowanie energetyczne osób z marskością wątroby wynosi co najmniej 2000 kcal na dobę. Chorzy powinni ograniczać spożycie soli, ponieważ jej nadmiar zwiększa ryzyko obrzęków nóg, stóp i jamy brzusznej.
U niektórych pacjentów leczenie marskości wątroby stanowi przeszczep tego narządu.
Diagnostyka oraz leczenie marskości wątroby jest domeną gastroenterologów, hepatologów oraz lekarzy chorób zakaźnych i wewnętrznych.
