Wątroba odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu człowieka, pełniąc wiele ważnych zadań. W poprzednich artykułach opisywaliśmy, czym jest wirusowe zapalenie wątroby, co to jest alkoholowe oraz niealkoholowe stłuszczenie wątroby, a także, jakie są przyczyny i jak się objawia marskość tego narządu.
Niestety, uszkodzenia wątroby, prowadzące do zakłóceń w jej działaniu, nie są rzadkością. W początkowej fazie mogą one przebiegać bezobjawowo i przez długi czas pozostawać niewykryte. Dlatego warto regularnie przeprowadzać badania parametrów wątrobowych, nie czekając na pojawienie się niepokojących objawów. Systematyczne kontrole stanu wątroby pozwalają na wczesne wykrycie ewentualnych zaburzeń jej funkcji, co umożliwia dokładniejszą diagnostykę i skuteczne leczenie.
Badania wątrobowe – co powinniśmy wiedzieć?
Aby ocenić rozmiar i strukturę wątroby, lekarz przeprowadza badanie fizykalne wątroby. Lekkie dociskanie powłok brzusznych dłonią i palcami pozwala na pierwszą ocenę, czy występują jakieś nieprawidłowości w tej części ciała. Sam wywiad medyczny może być wystarczającą podstawą do skierowania na bardziej szczegółowe badania laboratoryjne oraz dalszą diagnostykę.
Na wstępie lekarz zleca wykonanie prób wątrobowych z surowicy krwi. Analiza tych wyników umożliwia ocenę kondycji wątroby, w tym poziomu enzymów wątrobowych oraz identyfikację potencjalnych uszkodzeń tego organu. Badania wątrobowe z krwi powinny być przeprowadzane profilaktycznie co najmniej raz na trzy lata, a najlepiej – co roku.
Czym są próby wątrobowe?
Badania wątrobowe (liver function tests, LFT), to testy laboratoryjne z krwi pacjenta, które umożliwiają ocenę stopnia uszkodzenia wątroby oraz jej funkcji metabolicznych i wydalniczych. Testy wątrobowe polegają na pomiarze enzymów produkowanych przez wątrobę, takich jak aminotransferazy AspAT i AlaAT, fosfataza zasadowa (Alp), GGT, bilirubina całkowita, INR, APTT oraz albumina.
- ALT (aminotransferaza alaninowa) i AST (aminotransferaza asparaginianowa) są kluczowymi wskaźnikami funkcji wątroby. W diagnostyce ważne jest nie tylko ocenianie ich wartości bezwzględnych, ale również ich wzajemny stosunek.
- Test GGT, służący do identyfikacji potencjalnych uszkodzeń miąższu wątroby oraz dróg żółciowych, jest szczególnie istotny dla osób podejrzewanych o choroby wątroby związaną z nadużywaniem alkoholu. Jeżeli pacjent ma problemy z przepływem żółci, istotne jest badanie fosfatazy zasadowej (Alp). Podwyższony poziom bilirubiny może wskazywać na zastój żółci, zaburzenia genetyczne lub anemię hemolityczną. Dokładna analiza różnych frakcji bilirubiny (wolna i sprzężona) pomaga dokładniej ustalić przyczynę.
- Wykrycie antygenu HBs we krwi informuje o aktywnym zakażeniu wirusem HBV (WZW B) lub o nosicielstwie tego wirusa. Testy na HCV dostarczają informacji o obecności wirusa żółtaczki typu C (HCV), zarówno poprzez testy serologiczne (przeciwciała anty-HCV), jak i genetyczne (identyfikacja materiału genetycznego wirusa, np. metodą PCR).
- Badanie moczu, mające na celu ocenę funkcji wątroby, uwzględnia kolor, gęstość oraz obecność bilirubiny i czerwonych krwinek. Ciemny kolor moczu jest typowy dla chorób wątroby związanych z zaburzeniami odpływu żółci. Obecność bilirubiny i jej metabolitów w moczu może wskazywać na schorzenia wątroby, a krwiomocz może być skutkiem zaburzeń krzepnięcia.
W diagnostyce funkcji wątroby ważne są również inne testy laboratoryjne, takie jak: morfologia, poziom białka całkowitego i albuminy, stężenie amoniaku, jonogram oraz badania krzepnięcia (INR, APTT, PT). Jeśli zauważysz jakiekolwiek nieprawidłowości w wynikach badań laboratoryjnych- skonsultuj się z lekarzem.
Czy warto wykonać inne badania wątroby?
Oprócz badań wątrobowych z krwi, warto regularnie przeprowadzać inne badania diagnostyczne. Zaleca się wykonywanie USG jamy brzusznej, w tym specjalistycznego USG wątroby, co najmniej raz na dwa lata. Ponadto co najmniej co dwa lata warto wykonać test na HCV, mający na celu wykrycie wirusowego zapalenia wątroby, dostępny zwykle w ramach rozszerzonych badań wątrobowych. Dodatkowo pomocne w ocenie funkcji wątroby jest badanie FibroScan, które umożliwia ocenę stopnia zwłóknienia tego organu.
Czym jest elastografia?
Elastografia to nieinwazyjna technika diagnostyczna, umożliwiająca ocenę stopnia zwłóknienia wątroby. Wykorzystuje specjalistyczną aparaturę USG wyposażoną w urządzenie emitujące fale dynamiczne (TE). Ta metoda (FibroScan) często zastępuje tradycyjną biopsję wątroby i dlatego bywa nazywana “nieinwazyjną biopsją”. Dzięki niej można ocenić stopień uszkodzenia wątroby bez konieczności pobierania próbki tkanki z tego organu.
Fale ultradźwiękowe o częstotliwości 50 Hz rozchodzą się w różnym tempie w zależności od stopnia zwłóknienia wątroby – im większe zwłóknienie, tym wątroba staje się bardziej sztywna. Aby zapewnić wiarygodność wyników FibroScan, podczas jednego badania przeprowadza się nawet dziesięć pomiarów, umieszczając głowicę pomiędzy żebrami i na wysokości nieco powyżej prawego, największego płata wątroby. Jest to niezbędne, ponieważ podczas badania FibroScan nie można na bieżąco analizować wyników, jak ma to miejsce w tradycyjnym badaniu USG.
Innym urządzeniem diagnostycznym jest aparat emitujący fale poprzeczne (SWE). Wysyła ono fale ultradźwiękowe na różne głębokości wątroby, a uzyskane obrazy są nakładane na siebie. Choć badanie to jest bardziej precyzyjne niż FibroScan, jest znacznie trudniejsze w realizacji.
W elastografii wątroby może być także używane urządzenie korzystające z promieniowania akustycznego (ARFI). Wątroba jest stymulowana impulsami o częstotliwości 2,67 MHz, a urządzenie mierzy szybkość przemieszczania się fali ultradźwiękowej. Metoda ta pozwala uzyskać dokładne wyniki, jednak na mniejszym obszarze niż SWE.
Do jakiego lekarza się wybrać?
Jeśli zastanawiasz się, jakie badania wątroby przeprowadzić, warto skonsultować się z lekarzem specjalistą – gastroenterologiem lub hepatologiem. Lekarz przeprowadzi z Tobą dokładny wywiad i zleci odpowiednie testy diagnostyczne. Dzięki temu możliwe będzie wczesne wykrycie chorób, takich jak HCV, nowotwory, stłuczenie czy marskość wątroby. Regularne badania profilaktyczne mogą znacząco przyczynić się do zachowania zdrowia wątroby i wczesnego rozpoznania ewentualnych problemów zdrowotnych.
